نتایج کارگاه شماره 10

ضمن عرض سلام خدمت دوستان عزیز و همراه :

ادامه مباحث مربوط به صدا در زبان تورکی آزربایجانی به شرح زیر می باشد .

حالتهای اسم

به اشکال متفاوتی که اسم ها در داخل جمله در می آیند ، حالتهای اسم گویند :

1- حالت نامی : این ، نخستین شکل اسم و عادی هست و ادات شکل دهنده ای ندارد . پرسشهایی مانند : "kim?" ویا "nә?" در این حالت برای یک نفری جواب می دهد .

مثال :

ana “Kim?” , kitab “Nә?”

2- حالت مالکیت : این حالت ، مالکیت ما بین دو شیء را نشان می دهد . اسمهایی که در این حالت هستند با پرسشهایی مانند : "kimin?" ویا "nәyin?" برای یک نفر جواب می دهند .

مثال :

Füzulinin qәzәli “Kimin qәzәli?”

♠ ادات شکل دهنده این حالت اسمی به صورت زیر می باشد :

الف : اگر اسم با حرف بی صدا خاتمه یابد ، با حرف آخر کلمه سازگار ، چهار شکل دهنده متفاوت “ –ın , - in , -un , -ün “ به کار می روند .

مثال :

Azәrbaycanın,elin, dostun, gülün

ب : اگر اسم با حرف صدادار خاتمه یابد ، مابین اسم و ادات شکل دهنده ای که در بالا ذکر شد یک حرف “ -n- “ اضافه می شود .

مثال :

atanın, dirinin, quzunun, özünün

3- حالت مفعول غیر مستقیم : این حالت سمت و جهت کار یا حرکت و یاهدف را مشخص می کند . با پرسشهایی مانند Özü dә "hara?” ” ویا "nәyә?" به یکی جواب می دهد .

مثال :

Bağa gedirәm. “Hara gedirәm?”,

Kitaba baxıram. “Nәyә baxıram?”

♠ ادات شکل دهنده :

الف : اگر اسم با حرف بی صدا خاتمه یابد ، با توجه به سازگاری با حرف آخر ، در صداهای ضخیم "-a" و در صداهای ملایم "-ә" به کار می رود .

مثال :

ağaca , evә.

ب : اگر اسم با حرف صدادار خاتمه یابد ، مابین اسم و ادات شکل دهنده ای که در بالا ذکر شد یک حرف -y-” “ اضافه می شود .

مثال :

anaya, nәnәyә, küçәyә.

4- حالت تأثیرگذاری : این حالت اسمهائی که تحت تأثیر فعل می باشند را نشان می دهد . در این حالت اسمهائی که بکار می روند با پرسشهایی مانند "kimi?" و یا "nәyi?" به یک نفر جواب داده می شود .

مثال :

Müәllimi gördüm. “Kimi gördüm?”,

Şe'ri oxudum. “Nәyi oxudum?”

♠ ادات شکل دهنده :

الف : اگر اسم با حرف بی صدا خاتمه یابد ، سازگار با حرف آخرش ، چهار ادات شکل دهنده متفاوت “ -ı , -i ,-u , -ü “ به کار می رود .

مثال :

otağı, vәtәni, duzu,gözü

ب : اگر اسم با حرف صدادار خاتمه یابد ، مابین اسم و ادات شکل دهنده ای که در بالا ذکر شد یک حرف “-n-“ اضافه می شود .

مثال :

ananı, bәbәni, quzunu, düyünü

5- حالت مکانی : در این حالت اسم ، مکان کار و حرکتی که انجام می شود را مشخص می کند . اسمهائی که در این حالت قراردارند با پرسشهای "kimdә?" ، "nәdә?" و یا "harada?" به یک نفر جواب می دهند .

مثال :

Kitab Aydındadır. “Kitab kimdәdidr?”

♠ ادات شکل دهنده :

الف : اگر حرف صدادار آخر اسم از حروف صدادار ضخیم باشد ، ادات شکل دهنده "-da" به آخر اسم اضافه می شود .

مثال :

anada, zurdda, otaqlarda

ب : اگر حرف صدادار آخر اسم از حروف صدادار ملایم باشد ، ادات شکل دهنده "-dә" به آخر اسم اضافه می شود .

مثال :

evdә, çöldә , evlәrdә

6- حالت خروجی : در این حالت اسم ، کار و یا حرکتی که از یک نکته صادر می شود را مشخص می کند اسمهائی که در این حالت قرار دارند با پرسشهائی مانند : "kimdәn?", "nәdәn?" ویا "haradan?" به یک نفر جواب می دهند .

مثال :

Anar mәktәbdәn gәldi. “Anar haradan gәldi?”

♠ ادات شکل دهنده :

الف : اگر حرف صدادار آخر اسم از حروف صدادار ضخیم باشد ، ادات شکل دهنده "-dan" به آخر اسم اضافه می شود .

مثال :

anadan, bağdan, babalardan

ب : اگر حرف صدادار آخر اسم از حروف صدادار ملایم باشد ، ادات شکل دهنده "-dәn" به آخر اسم اضافه می شود .

مثال :

evdәn, sәndәn , körpәlәrdәn

نکته مهم :

اسمها زمانیکه ادات شکل دهنده وابستگی و حالتهای اسم ذکر شده در بالا را همزمان قبول بکنند ، در ابتدا ادات شکل دهنده وابستگی و سپس ادات شکل دهنده حالتهای گوناگون اسم نوشته می شود .

مثال :

qardaşıma, qardaşımızda, ...